Uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika poświęconego wysiedlonych.
Uroczystość odsłonięcia pomnika poświęconego „Pamięci mieszkańców Wielączy wysiedlonych podczas II wojny światowej”.
„Dla pamięci ofiar, ku przestrodze kolejnym pokoleniom”
22 grudnia 2023 r. odbyło się uroczyste odsłonięcie pomnika upamiętniającego wysiedlenia mieszkańców Wielączy przez okupanta niemieckiego w 1942 roku. Monument stanął na placu przy Szkole Podstawowej w Wielączy Kolonii z inicjatywy Pani Małgorzaty Leszczyńskiej. Odsłonięcia pomnika, w 81. rocznicę tragicznych wydarzeń dokonał ich naoczny świadek i uczestnik Pan Stanisław Magdziak.
Pomnik ma formę okazałego kamienia, położonego na cokole. Na szczycie głazu umieszczono krzyż, pośrodku zaś widnieje tablica z wyrytym napisem: „Pamięci mieszkańców Wielączy wysiedlonych podczas II wojny światowej”. Kamień przekazał Pan Krzysztof Matwij, zaś prace kamieniarskie wykonał Pan Piotr Rogala.
Uroczystego poświęcenia pomnika dokonał ks. Krzysztof Dziura, proboszcz Parafii pw. Św. Stanisława B. M. w Wielączy. W ceremonii udział wzięli także: Pan Henryk Matej, Burmistrz Miasta i Gminy Szczebrzeszyn, Zastępca Burmistrza – Pan Zbigniew Paprocha, Sekretarz Miasta i Gminy Szczebrzeszyn – Pani Beata Trochimiuk, Gospodynie z KGW w Wielączy Kolonii, Pani Alicja Poździk – Dyrektor Szkoły Podstawowej im. Juliana Tuwima w Wielączy Kolonii, cała społeczność szkolna, mieszkańcy wsi Wielącza Kolonia oraz okolic.
Na uroczystości obecny był także jeden z nielicznych żyjących już świadków tamtych tragicznych wydarzeń sprzed 81 lat. Pan Stanisław Magdziak miał zaledwie 2,5 roku, gdy wraz rodziną został wypędzony przez Niemców z rodzinnego domu i wywieziony pociągiem do Siedlec. Po przybyciu na miejsce, wraz z 9 – miesięcznym bratem zachorowali na zapalenie płuc. Brat zmarł, a jemu samemu cudem udało się ujść z życiem. – Lekarz, po zbadaniu mnie, powiedział, że nie przeżyję nocy. Mama całą noc płakała i modliła się. Gdy rano podeszła do łóżka, mnie już nie było. Zabrano mnie do trupiarni. Przyszła tam, bo chciała mnie jeszcze zobaczyć, dotknęła mojej ręki i zauważyła, ze jest jeszcze ciepława. Narobiła krzyku, więc mnie stamtąd wyciągnęli, dali mi jakiś zastrzyk, lampy i tyle, że mnie uratowali. Do 10 lat chodziłem na wpół żywy. – wspomina ten dramatyczny czas Pan Stanisław Magdziak.
Pierwszych wysiedleń mieszkańców Wielączy Niemcy dokonali 5 grudnia 1942 r. Kolejną akcję wysiedleńczą przeprowadzili 19 grudnia 1942 r. W wyniku wojny i wysiedleń śmierć poniósł co dziesiąty mieszkaniec wsi. „Trudno ustalić dokładną liczbę ludności trzech Wielączy łącznie, jestem przekonany, że była to liczba między 1200 do 1300 osób. […]. Na parafialnej tablicy pamięci wymieniono 121 ofiar śmiertelnych tylko z Wielączy, ilu zmarło po wojnie w wyniku chorób, samotności, bólu, żalu, tęsknoty za najbliższymi trudno ustalić. Nikt nie wie ile było sierot bądź półsierot, kalek fizycznych i duchowych, ilu poddano skutecznie germanizacji, wielu los rozproszył po Ojczyźnie i świecie” – pisze Bogusław Garbacik w swojej publikacji „Wysiedlenie Wielączy 05-12 i 19-12-1942 r. zbiór relacji wysiedlonych w 65- tą rocznicę tych wydarzeń”. W miejsce 331 gospodarstw utworzono 61 dla nowych osadników (których ludność nazywała „czarnymi”). Budynki były rozbierane na opał. Zabroniono pochówków na cmentarzu, wielu mieszkańców Wielączy zostało pochowanych na cmentarzach okolicznych. Kościół parafialny był nieczynny przez 3 lata, zamieniono go bowiem na magazyn. „Niemcy ukradli zasoby finansowe i majątek Kasy Stefczyka. Zgromadzony materiał na budowę Kościoła rozebrali „czarni”. 24 lipca 1944 roku spalili szkołę, plebanię, prawie całą Wielączę Poduchowną (wraz z połową Zawady), rozgrabili majątek Straży Ogniowej.”- wylicza Bogusław Garbacik. Mieszkańcy w wyniku wojny i wysiedleń stracili dorobek swojego życia: konie, bydło, trzodę chlewną, drób, sprzęt rolniczy, wyposażenie domów. Gdy wracali
w rodzinne strony, do pustych domów i obejść, na ich twarzach malowały się ból, bezsilność
i smutek. Musieli ciężko pracować i zaczynać wszystko od nowa.
